Cambridge araştırmacıları, halkın üçüncü bir başparmağı (kontrol edilebilir, protez ekstra başparmak) nesneleri almak ve manipüle etmek için nasıl kullanacağını çok hızlı bir şekilde öğrenmede çok az sorun yaşadığını göstermiştir.
Ekip, yeni teknolojilerin kapsayıcı olmasını ve herkes için çalışabilmesini sağlamak için gerekli olduğunu söyledikleri robotik cihazı çeşitli katılımcılar üzerinde test etti. Sonuçlar Science Robotics dergisinde yayımlandı.
Geleceğin teknolojisinin gelişmekte olan bir alanı, motor yeteneklerimizi mevcut biyolojik sınırlamaların ötesine taşımak için dış iskeletler veya ekstra robotik vücut parçaları gibi motorlu giyilebilir cihazların kullanılması olan motor güçlendirmedir.
Bu tür cihazlar, üretkenliklerini artırmak isteyen sağlıklı bireylerin yaşam kalitesini artırabilirken, aynı teknolojiler engelli insanlara da çevreleriyle etkileşim kurmaları için yeni yollar sağlayabilir.
— TWDb (@tw__db) June 1, 2024
Cambridge Üniversitesi Tıbbi Araştırma Konseyi (MRC) Biliş ve Beyin Bilimleri Birimi’nden Profesör Tamar Makin, “Teknoloji, insan olmanın ne anlama geldiğine dair tanımımızı değiştiriyor; makineler giderek günlük yaşamımızın, hatta zihnimizin ve bedenimizin bir parçası haline geliyor.
“Bu teknolojiler topluma fayda sağlayabilecek heyecan verici yeni fırsatların önünü açıyor, ancak tüm insanlara, özellikle de inovasyon araştırma ve geliştirmelerinden genellikle dışlanan marjinal topluluklara nasıl eşit şekilde yardımcı olabileceklerini düşünmemiz hayati önem taşıyor.
“Herkesin bu heyecan verici gelişmelere katılma ve bunlardan yararlanma fırsatına sahip olmasını sağlamak için, araştırma ve geliştirme sürecinin mümkün olan en erken aşamalarında kapsayıcılığı açıkça entegre etmemiz ve ölçmemiz gerekiyor.”
Profesör Makin’in laboratuvarında çalışan Dani Clode, kullanıcının hareket alanını genişletmeyi, kavrama kabiliyetini artırmayı ve elin taşıma kapasitesini genişletmeyi amaçlayan ekstra bir robotik başparmak olan Üçüncü Başparmak’ı geliştirdi. Bu sayede kullanıcı, aksi takdirde tek elle tamamlanması zor ya da imkansız olabilecek görevleri yerine getirebilir ya da diğer insanlarla koordinasyon kurmak zorunda kalmadan karmaşık çoklu el görevlerini yerine getirebilir.
Üçüncü Başparmak avuç içinin karşı tarafına biyolojik başparmağa takılır ve her bir ayak başparmağının veya ayağın altına yerleştirilen bir basınç sensörü tarafından kontrol edilir. Sağ ayak parmağından gelen basınç Başparmağı el boyunca çekerken, sol ayak parmağı ile uygulanan basınç Başparmağı parmaklara doğru çeker. Başparmağın hareketinin kapsamı uygulanan basınçla orantılıdır ve basıncın serbest bırakılması onu orijinal konumuna geri getirir.
Ekip, 2022 yılında Üçüncü Başparmak’ı, her yaştan halkın farklı görevler sırasında cihazı kullanabildiği yıllık Royal Society Yaz Bilim Sergisi’nde test etme fırsatı buldu.
Ekip, beş gün boyunca yaşları üç ila 96 arasında değişen ve çok çeşitli demografik geçmişlere sahip 596 katılımcıyı test etti. Bunlardan sadece dördü, ya ellerine tam oturmadığı için ya da ayaklarıyla kontrol edemedikleri için (sergi için özel olarak geliştirilen basınç sensörleri çok hafif çocuklar için uygun değildi) Üçüncü Başparmak’ı kullanamadı.
Katılımcılara cihaza alışmaları için bir dakika kadar süre verildi ve bu süre zarfında ekip iki görevden birini nasıl gerçekleştireceklerini açıkladı.
İlk görev, bir mandal tahtasından mandalları sadece Üçüncü Başparmak ile teker teker almayı ve bir sepete yerleştirmeyi içeriyordu. Katılımcılardan 60 saniye içinde mümkün olduğunca çok sayıda mandal taşımaları istenmiştir. Toplam 333 katılımcı bu görevi tamamlamıştır.
İkinci görev, beş veya altı farklı köpük nesneyi manipüle etmek ve hareket ettirmek için kullanıcının biyolojik eliyle birlikte Üçüncü Başparmağı kullanmayı içeriyordu. Nesneler, farklı manipülasyonların kullanılmasını gerektiren ve görevin el becerisini artıran çeşitli şekillerdeydi. Yine katılımcılardan maksimum 60 saniye içinde sepete taşıyabildikleri kadar çok nesneyi taşımaları istenmiştir. Toplamda 246 katılımcı bu görevi tamamlamıştır.
Hemen hemen herkes cihazı hemen kullanabilmiştir. Katılımcıların %98’i kullanımın ilk dakikasında Üçüncü Başparmak’ı kullanarak nesneleri başarılı bir şekilde manipüle edebilmiş, sadece 13 katılımcı görevi yerine getirememiştir.
Katılımcılar arasındaki beceri seviyeleri farklıydı, ancak cinsiyetler arasında performans farkı yoktu ve Başparmak her zaman sağ ele takılmasına rağmen el kullanımı performansı değiştirmedi. ‘Ellerini iyi kullandığı’ düşünülebilecek kişilerin – örneğin bir müzik aleti çalmayı öğrenen ya da işlerinde el becerisi olan kişilerin – görevlerde daha iyi olduğuna dair kesin bir kanıt bulunamamıştır
Yaşlı ve genç yetişkinler yeni teknolojiyi kullanırken benzer bir beceri seviyesine sahipti, ancak sadece yaşlı yetişkinlerin yaş aralığında yapılan daha ileri araştırmalar, artan yaşla birlikte performansta bir düşüş olduğunu ortaya koydu. Araştırmacılar, bu etkinin yaşlanmayla ilişkili olarak sensorimotor ve bilişsel yeteneklerdeki genel bozulmadan kaynaklanabileceğini ve teknolojiyle kuşak ilişkisini de yansıtabileceğini söylüyor.
Küçük çocuklar arasında performans genellikle daha düşüktü. Görevi tamamlayamayan 13 katılımcıdan altısı 10 yaşın altındaydı ve görevi tamamlayanlar arasında en küçük çocuklar daha büyük çocuklara kıyasla daha kötü performans gösterme eğilimindeydi. Ancak daha büyük çocuklar (12-16 yaş arası) bile genç yetişkinlerden daha fazla zorlandı.
Dani şunları söyledi: “Güçlendirme, teknolojiyle yeni bir ilişki tasarlamakla ilgilidir; yalnızca bir araç olmanın ötesine geçerek bedenin kendisinin bir uzantısı haline gelen bir şey yaratmaktır. Bedenlerin çeşitliliği göz önüne alındığında, giyilebilir teknolojinin tasarım aşamasının mümkün olduğunca kapsayıcı olması çok önemlidir. Bu cihazların geniş bir kullanıcı yelpazesi için erişilebilir ve işlevsel olması da aynı derecede önemlidir. Ayrıca, insanların hızlı bir şekilde öğrenmesi ve kullanması da kolay olmalıdır.”
MRC Biliş ve Beyin Bilimi Birimi’nden yardımcı yazar Lucy Dowdall da şunları ekledi: “Motor güçlendirme ve hatta daha geniş insan-makine etkileşimleri başarılı olacaksa, kullanıcının motor ve bilişsel yetenekleriyle sorunsuz bir şekilde entegre olmaları gerekecektir. Farklı yaş, cinsiyet, kilo, yaşam tarzı ve engellerin yanı sıra insanların kültürel, finansal geçmişlerini ve hatta teknolojiden hoşlanıp hoşlanmadıklarını da hesaba katmamız gerekecek. Bu hedefe ulaşmak için büyük ve çeşitli birey gruplarının fiziksel testlerden geçirilmesi şarttır.”
Kapsayıcı tasarım düşüncelerinin eksikliğinin teknolojik başarısızlığa yol açtığı sayısız örnek vardır:
Konuşma dilini metne dönüştüren otomatik konuşma tanıma sistemlerinin siyah sesler yerine beyaz sesleri dinleyerek daha iyi performans gösterdiği görülmüştür.
Bazı artırılmış gerçeklik teknolojilerinin koyu ten rengine sahip kullanıcılar için daha az etkili olduğu tespit edilmiştir.
Araba koltukları ve emniyet kemerlerinin çarpışma testleri sırasında öncelikle ‘ortalama’ erkek boyundaki mankenleri alacak şekilde tasarlanması nedeniyle kadınlar araba kazalarından kaynaklanan daha yüksek bir sağlık riskiyle karşı karşıyadır.
Sağ elin baskın kullanımı veya tutuşu için tasarlanmış tehlikeli elektrikli ve endüstriyel aletler, baskın olmayan ellerini kullanmak zorunda kalan solaklar tarafından kullanıldığında daha fazla kazaya neden olmuştur.
Daha fazla bilgi için: Dani Clode ve diğerleri, Bir El Güçlendirme Cihazının İlk Kullanılabilirliğinin Büyük ve Çeşitli Bir Örneklemde Değerlendirilmesi, Science Robotics (2024). DOI: 10.1126/scirobotics.adk5183. www.science.org/doi/10.1126/scirobotics.adk5183
Dergi bilgileri: Bilim Robotiği
*Bu yazı Third Thumb: People have no difficulty getting to grips with an extra thumb, study finds başlıklı yazıdan çevrilmiştir.
