Bu soruyu yanıtlamak, eti tamamen bırakmanın ne kadar zor olacağını gösteriyor.
İnsanlar her yıl yaklaşık 28 milyon damperli kamyonu doldurmaya yetecek miktarda, 800 milyar kilo et yiyor. Özellikle Amerika Birleşik Devletleri gibi sanayileşmiş, sığır eti tüketen ülkelerdeki etobur iştahımız, gezegenin bu kadar hızlı ısınmasının nedenlerinden biri. Hayvan yetiştirmek, aksi takdirde karbonu emebilecek çok fazla arazi tüketiyor. İnekler, koyunlar ve keçiler ısıyı hapseden metan gazı püskürtür. Ve bu hayvanların yediği mısır, soya ve diğer bitkileri yetiştirmek için çiftçiler, gezegeni ısıtan bir başka güçlü gaz olan nitröz oksit yayan gübre püskürtüyorlar.
Tüm bu ve daha pek çok nedenden ötürü aktivistler ve bilim insanları insanlara daha az et yemeleri ya da tamamen uzak durmaları çağrısında bulunuyor. Geçen yıl Mısır’da düzenlenen Birleşmiş Milletler iklim konferansında aktivistler “Vegan olalım, özgür olalım” gibi sloganlar attılar. Bu yıl 30 Kasım’da başlayacak olan konferansta dünya liderlerinin, gezegenin sera gazı emisyonlarının yüzde 15’inin kaynağı olan hayvansal tarımın iklim kirliliğini azaltmanın bir yolu olarak diyetleri bitki bazlı gıdalara kaydırmanın yollarını konuşmaları bekleniyor.
Eti kesmek etkili bir araç olabilir: Temmuz ayında Nature dergisinde yayınlanan bir makaleye göre, ortalama bir vegan diyet, et yoğun bir diyetin sera gazı emisyonlarının yaklaşık dörtte biri ile bağlantılıdır.
Ancak yarın herkes et yemeyi bırakırsa ne olur?
Uluslararası Gıda Politikaları Araştırma Enstitüsü’nde kıdemli bir araştırma görevlisi olan Keith Wiebe, “Bunun çok büyük sonuçları olurdu – birçoğu muhtemelen öngörülmemişti” dedi.
Böylesine hızlı bir değişim muhtemelen gezegenin fosil yakıtlardan hemen vazgeçmesi durumunda ortaya çıkacak türden bir kargaşaya neden olmaz. Ancak yine de ekonomileri altüst edecek, insanları işsiz bırakacak ve çok fazla besleyici alternatifi olmayan yerlerde gıda güvenliğini tehdit edecek çalkantılı bir sonuç ortaya çıkabilir.
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre hayvancılık, zengin ülkelerde tarımsal üretimin yaklaşık yüzde 40’ını, düşük gelirli ülkelerde ise yüzde 20’sini oluşturuyor ve dünya genelinde 1,3 milyar insanın yaşamı için -ekonomik ve besinsel açıdan- hayati önem taşıyor. Dünya genelinde insanların tükettiği proteinin üçte biri ve kalorinin yaklaşık beşte biri hayvanlardan geliyor.
Araştırmacılar, etin aniden ortadan kalkmasının yol açacağı ekonomik zararın, tarım ve hayvancılığın kritik gelir kaynakları olduğu Nijer ve Kenya gibi tarım ekonomisine sahip düşük gelirli ülkelere orantısız bir şekilde yansıyacağını söylüyor. Nijer’in hayvancılık sektörü ülkenin gayrisafi yurtiçi hasılasının yaklaşık yüzde 13’ünü oluşturuyor; ABD’de ise tüm tarım sistemi sadece yüzde 5 civarında bir paya sahip.
Ekonomik şokun küresel düzeyde tam olarak neye benzeyeceğini tahmin etmek zor. Wiebe, etin aşamalı olarak kesilmesinin dünya çapında istihdamı nasıl etkileyeceği konusunda “nispeten az” araştırma yapıldığını söyledi. “Bu çok daha fazla ilgiyi hak eden bir konu.”
Milyonlarca insan işini kaybedecektir, ancak diğer kalori ve protein kaynaklarına olan talep artabilir ve bu kayıpların bir kısmını telafi edebilir. Bazı işçiler baklagiller gibi daha fazla ürün yetiştirmek için tarıma çekilebilir. Bazı araştırmacılara göre işgücündeki bu değişim, insanları daha kârlı sektörlerden çekerek ekonomik büyümeyi yavaşlatabilir.
Yine de etkiler kültürler, ekonomiler ve siyasi sistemler arasında farklılık gösterecektir ve örneğin ineklerin varlığının sona ermesi halinde tasarruf edilecek metan miktarı kadar net değildir. “Bu, çiftlik hayvanlarının türüne bağlıdır. Coğrafi konuma göre değişir,” diyor New York’taki Pratt Enstitüsü’nde politik ekonomist olan Jan Dutkiewicz. “Bu tür şeylerin ele alınması konusunda evrensel terimlerle konuşmak imkansız olmasa da çok zor.”
Etten kurtulmanın bir başka zorluğu hakkında geniş anlamda konuşmak daha kolay: beslenme. Hayvancılığın bir gecede ortadan kaldırılması, özellikle etin ortalama bir insanın nişasta ağırlıklı beslenmesinin küçük ama önemli bir parçasını oluşturduğu Güney Asya ve Sahra altı Afrika gibi bölgelerde birçok insanı temel besin maddelerinden mahrum bırakacaktır. Hayvansal gıdalar B12 vitamini, A vitamini, kalsiyum ve demir bakımından zengindir. Bu nedenle araştırmacılar et, süt ve yumurtaya erişimi korumanın, besleyici bitki bazlı seçeneklere ulaşmanın daha zor olduğu düşük ve orta gelirli ülkelerde insanları sağlıklı tutmanın anahtarı olduğunu söylüyor.
Bir de kültürel hasar meselesi var. Western Michigan Üniversitesi’nde tarih profesörü olan Wilson Warren’a göre eti ortadan kaldırmak, Amerikalıları sosisli sandviç ve hamburgerden, İtalyanları ise salamdan mahrum bırakmaktan daha fazlasını yapacaktır.
Etin küresel tarihi hakkında bir kitap olan Meat Makes People Powerful’un da yazarı olan Warren, “Tarihsel olarak, çoğu insanın hayvanları anlamasının yolu çiftçilikten ve çiftlik hayvanlarıyla yakın temastan geçiyordu” dedi. “Bu tür bir yakın ilişkiyi ortadan kaldırırsanız, insanların bazı yönlerden çevresel olarak daha da az temas halinde olacağını düşünüyorum.” (Warren, et yemenin ciddi bir suç olduğu gelecekteki bir dünyayı konu alan Animeat’s End adlı kendi yayınladığı romanında bu fikirle boğuşuyor).
Pek çok araştırmacı, et yemeyi hemen bir kenara bırakıp tamamen ortadan kaldırmanın iklim krizi için ideal bir çözüm olmadığı konusunda hemfikir. Tüketimi metodik olarak azaltmanın ve en çok et yiyen ülkelere, özellikle de alternatif sıkıntısı çekmeyen ABD gibi zengin ülkelere odaklanmanın daha iyi olacağını söylüyorlar.
Her yıl yaklaşık 220 kilo kırmızı et ve kümes hayvanı yiyen ortalama bir Amerikalı için günlük hamburgerini bir kase mercimekle takas etmek, 10 kat daha az et yiyen Sahra altı Afrika’nın kırsal kesiminde yaşayan biri için ara sıra yediği keçi ya da sığır yahnisini daha az besleyici bir şeyle değiştirmekten daha kolay olabilir. Sığır eti seven ülkelerde böyle bir değişim, çok fazla kırmızı ve işlenmiş et yemekle bağlantılı kalp hastalıkları ve kanseri de azaltabilir.
Dutkiewicz, gezegeni tahrip etmeden insanlara ihtiyaç duydukları besinleri vermeyi amaçlayan bir diyet tasarlayan uluslararası bir bilim insanı grubu olan EAT-Lancet Komisyonu tarafından oluşturulan yönergelerin kullanılmasını önerdi. Bu diyet yılda yaklaşık 35 kilo etten oluşuyor. Bu diyetin benimsenmesi, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Çin, Brezilya ve Arjantin gibi ülkelerde inek ve tavuk sayısında ciddi bir azalma, Afrika ve Güney Asya’nın bazı bölgelerinde ise hafif bir artış gerektirecektir.
Etin yerini yavaş yavaş bitkilerin alması gezegen için muazzam faydalar sağlayabilir. Dutkiewicz, “Bu çevre için büyük bir net kazanç olacaktır” dedi. Bir tahmine göre, etin 15 yıl içinde tamamen ortadan kaldırılması, tüm metan emisyonlarının üçte birini ve tüm azot oksit emisyonlarının üçte ikisini azaltacaktır. Su kullanımı büyük ölçüde azalacaktır. Biyoçeşitlilik kaybı yavaşlayacaktır. Hayvan refahı savunucuları, daha az sayıda hayvanın dar ağıllara tıkılıp kendi dışkıları içinde yuvarlanarak kesilmeyi beklediğini görmekten mutlu olacaktır. Ve terk edilmiş mera ve otlakların yeniden doğaya kazandırılması için bol miktarda fırsat olacaktır. 550 gigaton gibi, ısınmayı felaket seviyelerinin altında tutmak için bize oldukça iyi bir şans vermeye yetecek kadar çok karbon tutacaktır.
Et üretimini tamamen durdurmanın karmaşıklığı ve tuzakları göz önüne alındığında, araştırmacılar ve savunucular bunun yerine daha mütevazı bir hedefe işaret ediyorlar: et üretimini yarıya indirmek. Yakın zamanda yapılan bir araştırmaya göre, et üretiminin bitki bazlı alternatiflerle değiştirilmesi tarımsal emisyonları 2050 yılına kadar yüzde 31 azaltacaktır.
Dünya Kaynakları Enstitüsü’nde gıda ve iklim araştırmacısı olan Raychel Santo bir e-postada “Ya hep ya hiç yaklaşımı olmak zorunda değil” dedi.
Başka bir deyişle çözüm, Nijer’deki inekleri itlaf etmek ile fabrikada yetiştirilen etlerle karnımızı doyurmak arasında bir yerde yatıyor.
*Bu yazı What Would Happen If Everyone Suddenly Stopped Eating Meat? başlıklı yazıdan çevrilmiştir.
