Şimdiye kadar kaydedilen en hızlı büyüyen kara delik. Kuasar J0529-4351 her gün güneşimizdeki enerjiye eşdeğer bir enerji tüketiyor. Ayrıca güneşimizden yaklaşık 17 milyar kat daha büyüktür. Nature Astronomy dergisinde 19 Şubat’ta yayınlanan bir çalışmada tanımlanan bu açgözlü yıldız yutan deliğin büyüklüğü evrenin tarihini bir araya getirmeye yardımcı olabilir.
Çalışmanın eş yazarı ve Avustralya Ulusal Üniversitesi’nden (ANU) gökbilimci Christian Wolf yaptığı açıklamada, “İnanılmaz büyüme oranı aynı zamanda büyük bir ışık ve ısı salınımı anlamına geliyor” dedi. “Yani bu aynı zamanda evrendeki bilinen en parlak nesne. Güneşimizden 500 trilyon kat daha parlak.”
Kuasarlar nedir?
Kuasarlar, kara delikler tarafından desteklenen aktif ve enerjik bir çekirdeğe sahip galaksilerdir. Tipik olarak gökbilimcilere kara deliğin farklı bir görünümünü sunarlar ve iki taraftan çıkan enerjik jetleri gösterirler. Bir kuasarın karanlık merkezi yakınlardaki maddeyi yutar ve daha sonra bu maddeyi inanılmaz derecede sıcak bir disk haline getirir. Bu madde daha sonra büyük mesafelere fırlatılır. Ancak, ışıklarının Dünya’da görülebilmesi milyarlarca yıl alır. Bu da gökbilimcilerin bu kara delikleri milyarlarca yıl önce var oldukları halleriyle görebilecekleri anlamına geliyor.
Kuasarlar hala oldukça gizemlidir, ancak bazı yeni çalışmalar, kuasarların astronomların kozmik tarihteki boşlukları doldurmak için kullanabilecekleri kadar tutarlı bir şekilde parlayabileceğini bulmuştur. J0529-4351’in benzeri görülmemiş parlaklığı ve büyüklüğü, evrenin ilk günlerine ilişkin bu çalışmanın ilerletilmesine yardımcı olabilir.
“Daha az etkileyici diğer birçok kara delik hakkında bildiklerimiz göz önüne alındığında, şimdiye kadar tespit edilmemiş olması şaşırtıcı. Gözümüzün önünde saklanıyordu,” diyor çalışmanın eş yazarı ve ANU astronomu Christopher Onken yaptığı açıklamada.
Büyük bir kara delik Çok Büyük Teleskop ile buluşuyor
J0529-4351, güneş sistemimizdeki güneşin yaklaşık 17 milyar katı kütleye sahip. ANU’nun Siding Spring Gözlemevi’nin teleskobuyla tespit edildi, ancak bu kadar büyük bir kara deliği doğrulamak için daha da büyük bir teleskobun yardımı gerekiyor. Ekip, Şili’deki Avrupa Güney Gözlemevi’nin Çok Büyük Teleskobu’na başvurdu. Çapı 27 metre olan dört teleskopla bu teleskop Dünya üzerindeki en büyük teleskoplardan biri. Kara deliğin tam doğasını doğrulamak ve kütlesini ölçmek için kullandılar.
Çalışmanın eş yazarı ve Melbourne Üniversitesi astrofizikçisi Rachel Webster yaptığı açıklamada, “Bu kara delikten gelen ışık bize ulaşmak için 12 milyar yıldan fazla yol kat etti” dedi. “Ergenlik çağındaki evrende madde düzensiz bir şekilde hareket ediyor ve aç kara delikleri besliyordu. Bugün ise yıldızlar güvenli mesafelerde düzenli bir şekilde hareket ediyor ve nadiren kara deliklerin içine dalıyorlar.”
Yoğun radyasyon kara deliğin etrafındaki yığılma diskinden geliyor ve tüketilmeyi bekleyen tüm kozmik materyal için bir tutma modeli oluşturuyor. Ekibe göre, 18.000 Fahrenheit derecenin üzerinde sıcaklıklara sahip büyük bir fırtına hücresine benziyor. Bölgede o kadar hızlı esen kozmik rüzgarlar var ki, Dünya’nın etrafını bir saniyede dolaşabilirler.
Bir sınıra mı yaklaşıyor?
Yığılma diskinin çapı yaklaşık yedi ışık yılı ya da kabaca 42 trilyon Dünya mili. Ekibe göre, bu onu evrendeki bilinen en büyük yığılma diski yapıyor.
Ekip kara deliğin Eddington kütle sınırına yaklaşıyor olabileceğine inanıyor. Bu, bir yıldızın veya bir akresyon diskinin kütlesinin önerilen üst sınırıdır. Büyüme hızı hakkında daha iyi bir fikir edinmek için daha fazla araştırma ve gözleme ihtiyaç vardır.
Kuasar 1980 yılında ilk kez tespit edildiğinde, gökbilimciler onun bir yıldız olduğuna inanıyordu. Şili ve Avustralya’da daha detaylı gözlemler yapıldıktan sonra 2023 yılında yeniden sınıflandırıldı.
Yale Üniversitesi’nden astrofizikçi Priyamvada Natarajan Sky News’e yaptığı açıklamada, “Bu kuasarla ilgili heyecan verici olan şey, göz önünde saklanıyor olması ve daha önce bir yıldız olarak yanlış sınıflandırılmış olması” dedi. Natarajan çalışmaya dahil edilmemiştir.
*Bu yazı Fastest-growing black hole eats the equivalent of one sun a day başlıklı yazıdan çevrilmiştir.
